МАТЕРИАЛ СУДЛАЛ, ТЕХНОЛОГИЙН ЛАБОРАТОРИ |
Лабораторийн эрхлэгч Эрдэм шинжилгээний ахлах ажилтан Химийн ухааны доктор (Ph.D) Г.Оюун-Эрдэнэ Э-шуудан: oyunerdeneg@mas.ac.mn; Эрдмийн зэрэг хамгаалсан сургууль, улс: 2010 онд Улаанбаатарын Их Сургууль, Монгол |
Судалгааны ажлын туршлага
Эх орны
эрдэс түүхий эд (фосфорит,
цеолит, цайр, шавар) болон үйлдвэрлэлийн хаягдлын (нүүрсний үнс, зэс баяжуулах үйлдвэрийн хаягдал шороо, төмөрлөгийн
үйлдвэрийн хаягдал шаар)
боловсруулалт; шинэ материал (нанокомпозит, геополимер, хөнгөн бетон, биокерамик, шингээгч
материал, нийлэгжүүлсэн цеолит);
эрдэс бордоо, гүний халуун усны геохими, хөрсний агрохими
Лабораторийн
судалгааны үндсэн чиглэл, үйл ажиллагаа
· Эх орны эрдэс түүхий эд болон үйлдвэрлэлийн
хаягдлыг дэвшилтэт технологиор боловсруулан нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн
бүтээгдэхүүн болон шинэ материал гарган авах чиглэлээр судалгааны ажил хийж
байна.
· Хүдрийн болон хүдрийн бус эрдсүүдийн механохимийн
судалгаа, үйлдвэрлэлийн хаягдал болох дулааны цахилгаан станц, дулааны станцын
нүүрсний үнс, гэр хорооллын нүүрс болон
шахмал түлшний үнсний хими, физикийн шинж чанарыг судлан, тэдгээрийг байгаль
орчинд ээлтэй аргаар боловсруулан геополимер материал, хөнгөн бетон, шилэн
керамик, шингээгч материал, нийлэгжүүлсэн цеолит болон төмөрлөгийн
үйлдвэрлэлийн хаягдлыг боловсруулж керамик материал гарган авах технологи
боловсруулах; эрдэс түүхий эдийг (төмрийн хүдэр, бентонит, гялтгануур, каолинит) боловсруулан дулаан хадгалагч тоосго, шингээгч материал гарган авах технологи
боловсруулах; шаварлаг эрдсийг
боловсруулан нүүрстөрөгчийн нанохоолойтой нийлэгжүүлэн нанокомпозит материал
үйлдвэрлэх технологи боловсруулах зэрэг судалгааны ажлыг явуулж байна.
Хэрэгжүүлсэн, хэрэгжүүлж буй төслүүд:
• “Шахмал түлшний нүүрсний үнснээс гарган авсан мезо сүвэрхэг цахиурын нано хэсгүүдийн шинж чанар ба нийлэгжүүлэлт” 2023-2024
• “Байгалийн давснаас шүлт болон дагалдах бүтээгдэхүүн гарган авах технологийн судалгаа” 2023-2024
· “Говь цөлийн бүсийн заставын ундны усны хатуулгийг бууруулах зориулалт
бүхий техник, хэрэгслийг нэвтрүүлэх туршилт судалгаа” 2018-2019
· “Төрөл бүрийн үнсийг боловсруулж шинэ материал
гарган авах технологи” 2016-2018
· “Цахилгаан станцын хаягдал үнсийг байгаль орчинд ээлтэй аргаар боловсруулан
цементгүй шинж төрлийн барилга, замын материал үйлдвэрлэх” 2013-2014
· “Үйлдвэрлэлийн хаягдал түүхий эдийг
боловсруулан шинэ материал гарган авах судалгаа” 2012-2014
· “Нүүрс, фосфоритоос уран ялгах технологи боловсруулах судалгаа” 2011
· “Механохимийн аргаар фосфорит, цеолитыг
боловсруулж цеолит-фосфорын холимог бордоо гарган авах шинэ технологи”
2009-2011
· “Хүдрийн болон хүдрийн бус эрдсийн
механохимийн судалгаа, шинэ материалын технологи” 2008-2010
· “Байгалийн фосфоритоос экологийн цэвэр
механохимийн аргаар азот-фосфор-калийн холимог бордоо үйлдвэрлэх шинэ технологи² 2005-2007
· “Хатуу дисперст орчинтой силикат системын судалгаа” 2004-2006
· “Байгалийн фосфоритоос экологийн цэвэр
мехаохимийн аргаар идэвхжүүлсэн фосфорын, фосфор-азотын, фосфор-азот-калийн
нийлмэл бордоо үйлдвэрлэх шинэ технологи² 2002-2004
Лабораторийн
хүчин чадал, чадавх
Техникийн шаардлагад заагдсан
үзүүлэлтийг шинжлэх зориулалттай АНУ, Герман, БНСУ, ОХУ, Хятад зэрэг оронд үйлдвэрлэсэн
өндөр нарийвчлал бүхий баталгаажуулалт хийгдсэн тоног төхөөрөмжтэй. Судалгаа
шинжилгээ, туршилтын ажилд чичиргээт тээрэм, аттритор, шахалтын
гидропресс, хийн оролт бүхий өндөр температурын шатаах зуух, уусгалтын реактор,
нунтаг материалын хувийн гадаргуу тодорхойлогч, спектрофотометр, нэрэгч
төхөөрөмж зэрэг 20 гаруй нэр төрлийн багаж
төхөөрөмжийг ашиглаж байна.
Тус лаборатори нь эрдэс түүхий эд, үйлдвэрлэлийн хаягдал,
эрдэс бордоо, хөрс, шавар, барилгын материал, химийн бодис, нэр хаяг нь
тодорхойгүй бодис, материалын бүтэц, найрлага, чанарт хяналт тавих,
хэрэглэгчдийн зүгээс тавьсан асуудлыг шийдвэрлэх, сорилт туршилт хийх зэрэг
ажлуудыг гүйцэтгэдэг.
Гадаад
дотоод хамтын ажиллагаа
• Керамик инженерчлэл ба технологийн хүрээлэн, БНСУ
• Шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэлийн эрдэм шинжилгээний төв, Үндэсний металлургийн лаборатори, Энэтхэг
• Сегедийн их сургууль, Хэрэглээний болон Хүрээлэн буй орчны тэнхим, Унгар
• Лейбницийн Их сургуулийн Эрдэс судлалын хүрээлэн, Ханновер, ХБНГУ
• Нийслэлийн засаг даргын тамгын газар (НЗДТГ)
• Улаанбаатар хотын захирагчийн ажлын алба, Хог хаягдлын удирдлага, зохицуулалтын хэлтэс
• Шинжлэх ухаан технологийн их сургууль (ШУТИС), Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль
• Монгол улсын их сургууль (МУИС), Хэрэглээний шинжлэх ухаан, Инженерчлэлийн сургууль
Судалгааны
онцлох үр дүн (сүүлийн 5 жилээр)
• Улаанбаатар хотын дулааны цахилгаан станцын дэгдэмхий үнсний шинж чанарыг нарийвчлан судалсны үндсэн дээр, гидротермаль боловсруулалтаар нийлэгжүүлэн А төрлийн цеолит; дулааны боловсруулалтад оруулан химийн тэсвэрлэлт өндөртэй, флажиоклас төрлийн шилэн керамик материал; геополимер хөнгөн бетон, геополимер бетон материал гарган авах технологи;
• Төмрийн хүдэр, бентонит шаврыг дулааны аргаар боловсруулж, дулаан хадгалах тоосго гарган авах технологи;
• Фосфатын хүдэр болон баяжмалыг химийн болон механохимийн аргаар боловсруулж, фосфорын болон NP, NPK нийлмэл бордоо үйлдвэрлэх технологи;
• Гэр хорооллын нүүрсний болон шахмал түлшний үнсний шинж чанарыг судалсны үндсэн дээр үйлдвэрлэлийн бохир усыг цэвэрлэх шингээгч материал гарган авах технологи;
• Нано манганы оксидуудыг гарган авах технологийг боловсруулж, гарган авсан материалаа нүүрстөрөгчийн давхар ислийг устөрөгчжүүлэх, түлшний элементийн хүчилтөрөгчийг ангижруулах урвалыг катализатор болгон ашиглах, эрчим хүчний суперконденсаторын электрод материалд ашиглах судалгаа;
• Нүүрстөрөгчийн нано хоолойг химийн ууршуулалтын болон нуман цахилалтын аргаар нийлэгжүүлж гарган авах технологи;
• Шаварлаг эрдсийг химийн, дулааны, механохимийн аргаар боловсруулж бэлтгэсэн нүх сүвэрхэгжүүлсэн шаварлаг эрдэс дээр нүүрстөрөгчийн нано хоолойг суулгах, мөн нүүрстөрөгчийн нано хоолойд суурилсан функциональ шинж чанартай, гадаргуугийн талбай өндөртэй, хэрэглээний шинжийг нь сайжруулсан нано композит материалыг гарган авах технологи зэргийг боловсруулсан.
IF-тай болон Scopus, WoS-д
бүртгэлтэй сэтгүүлд хэвлүүлсэн өгүүллүүд
1. J.Temuujin, B.Davaabal, R,Ulambayar, O.Enkhtur, E.Dashnyam, Ts.Tserendagva, D.Sunjidmaa, C.H.Ruescher, K.J.D.MacKenzie “Characterization of alkali activated materials prepared from continuous attrition and ball milled fly ash” Minerals 2023, 13, 490. https://doi.org/10.3390/min13040490 /IF-2.818/
2. O.Altantuya, R.Ulambayar, B.Davaabal, G.Oyun-Erdene, J.Temuujin "Preparation of catalyst from natural mineral and its application in the synthesis of carbon nanosphere" Mong. J. Chem. Vol. 23 No. 49 (2022), p.32-37 DOI: https://doi.org/10.5564/mjc.v23i49.2430 /Scopus/
3. G.Oyun-Erdene, D.Anudari, L.Mandakhsaikhan, Ts.Zolzaya, J.Temuujin “Comparative Acid Leaching Study of Mongolian Muscovite and Montmorillonite Clay Minerals” Solid State Phenomena, Vol.323, p.21-27, ISSN: 1662-9779, 2021 https://doi.org/10.4028/www.scientific.net/SSP.323.21 /WoS/
4. Ulambayar Rentsennorov, Batmunkh Davaabal, Bayaraa Dovchin, JadambaaTemuujin “Adsorption of Cr (III) from aqueous media on zeolite A prepared from fused fly ash by hydrothermal synthesis” Journal of Ceramic Processing Research (JCPR) (Volume 22) p (232-239) 2021. DOI: 10.36410/jcpr.2021.22.2.232 /IF-0.61/
5. J.Temuujin, D.Munkhtuvshin, C.Ruescher, “The latest research in Mongolia on the utilization of coal combustion by-products” Solid State Phenomena, Vol.323, p.8-13, ISSN: 1662-9779, 2021, https://doi.org/10.4028/www.scientific.net/SSP.323.8, /WoS/
6. Ochirkhuyag Altantuya, Tamás Varga, Ildikó Y. Tóth, Ágnes Tímea Varga, András Sápi, Ákos Kukovecz, ZoltánKónya “Cost-effective ion-tuning of Birnessite structures for efficient ORR electrocatalysts” International Journal of Hydrogen Energy, Volume 45, Issue 32, 11 June 2020, Pages 16266- 1627. Q1, /IF-5.8/
7. OchirkhuyagAltantuya,András Sápi, Ákos Szamosvölgyi, Gábor Kozma, Ákos Kukovecz and Zoltán Kónya “One-pot mechanochemical ball milling synthesis of the MnOx nanostructures as efficient catalysts for CO2 hydrogenation reactions” Phys. Chem. Chem. Phys., 2020, 22, 13999-14012. Q1, /IF-3.6/
8. Hong-peng W., Yuecheng L., Yin L., Anudari D., Hui F., Lin G., Jun H., Jun-xing Y. “A novel magnetic Cd (II) ion-imprinted polymer as a selective sorbent for the removal of cadmium ions from aqueous solution” Journal of Inorganic and Organometallic Polymers and Materials, Vol. 29, p.1874-1885, 2019, DOI:10.1007/s10904-019-01148-6 /IF-3.543/
9. G.Oyun-Erdene, J,Temuujin “Effect of mechanical activation of fluidized bed fly ash on geopolymer properties” Solid State Phenomena, Vol. 288, 51-58, (2019). /WoS/
10. Jadambaa Temuujin, Enkhtuul Surenjav, Claus Henning Ruescher, Jan Vanlbruch “Processing and uses of fly ash addressing radioactivity” Chemosphere 216, 866-882 (2019) /IF-7.086/
11. Ochirkhuyag Altantuya, Ildikó Y.Tóth,Attila Kormányos, Csaba Janáky, and Zoltán Kónya “Composition-Dependent Optical and Photoelectrochemical Behavior of Antimony Oxide Iodides” Journal of the Electrochemical Society, Volume 166, Number 5. Q1, /IF-4.3/
12. Anudari D., Chang-jiang L., Yin L., Jian Y., Jun-xing Y., Peng C., Hong-peng W., Jun H. “Adsorption of Cu (II) and Zn (II) ions from aqueous solution by Gel/PVA-modified super-paramagnetic iron oxide nanoparticles” Molecules Journal, Vol.23(11), p.2982, 2018, https://doi.org/10.3390/molecules23112982 . /IF-4.412/
13. J.Temuujin, J.Mapiravana, U.Bayarzul, G.Oyun-Erdene, Ts.Zolzaya, B.Darkhijav, M.Dlamini, C.H.Ruscher “Comparative studies of alkali activated South African F and Mongolian class C fly ashes” Waste Biomass Valor (2018) 9:1047–1060 Waste Biomass Valor, DOI 10.1007/s 12649-017-9881-5. /IF-3.23/
14. Bayarzul, U., Temuujin, J.: Characterization of glass-ceramic produced from natural and waste raw materials. Solid State Phenomena. 201, 23-27 (2018) /WoS/
15. Rentsennorov, U., Davaabal, B., Temuujin, J.: Synthesis of Zeolite A from Mongolian fly ash by hydrothermal treatment. Solid State Phenomena, 201, 1-8 (2018) /WoS/
Инновацийн бүтээгдэхүүн (сүүлийн 5 жилд)
1. “Цементгүй
хөнгөн бетон” – Цахилгаан станцын хаягдал дэгдэмхий үнсийг ашиглан нам температурт
гарган авсан саарал өнгөтэй, хатуу, нүх сүвэрхэг, цементгүй хөнгөн бетон.
Зориулалт, хэрэглэх арга: Дуу, дулаан тусгаарлах
зорилгоор барилгын дүүргэгч материал болгон хэрэглэнэ.
Найрлага: Цахилгаан станцын
дэгдэмхий үнс, байгалийн элс, хөөс үүсгэгч (хөнгөнцагааны нунтаг), бэхжүүлэгчээр кали
болон натрийн шүлтийн уусмал.
Давуу тал: Үндсэн түүхий эд нь
цахилгаан станцын хаягдал үнс. Цемент ашигладаггүй.
Баталгаажуулалт: “Цахилгаан станцын
хаягдал үнсээр цементгүй хөнгөн бетон гарган авах” шинэ бүтээлийн патен №4221.
2. “Геополимер
материал” - Цахилгаан станцын хаягдал дэгдэмхий үнсийг шүлтийн уусмалаар
боловсруулж, нам температурт гарган авсан саарал өнгөтэй, хатуу, нягт бүтэцтэй
геополимер бетон.
Зориулалт, хэрэглэх арга: Явган хүний замын
хавтан, ус зайлуулах хоолой, бэлэг дургалын зүйл, дам нуруу зэрэг бетонон эдлэл
хийхэд ашиглана. Найрлага: Цахилгаан станцын дэгдэмхий үнс,
бэхжүүлэгчээр кали болон натрийн шүлтийн уусмал.
Давуу тал: Үндсэн түүхий эд нь
цахилгаан станцын хаягдал үнс. Цемент ашигладаггүй.
Баталгаажуулалт: “Цахилгаан станцын
хаягдал үнсээр барьцалдуулагч материал гарган авах” шинэ бүтээлийн патен №3860,
MNS 6469:2014 стандарт.
3. “Үнсэн
шингээгч” – Гэр хорооллын нам температурт шатаасан нүүрсний үнсийг ашиглан гарган
авсан саарал өнгөтэй, нүх сүвэрхэг, шингээгч материал.
Зориулалт, хэрэглэх арга: Үйлдвэрлэлийн хаягдал
бохир уснаас хүнд металл, будагч бодисыг шингээж авахад хэрэглэнэ.
Найрлага: Гэр хорооллын зууханд
нам температурт шатаасан нүүрсний үнс, бэхжүүлэгчээр цемент, ус.
Давуу тал: Үндсэн түүхий эд нь
нүүрсний хаягдал үнс.
Баталгаажуулалт: “Нүүрсний үнсэнд суурилсан шингээгч материал, түүнийг үйлдвэрлэх болон хэрэглэх арга” Ашигтай загварын гэрчилгээ, 20-0003211, 2017.09.30
4. “Гар
ариутгагч шингэн-Санитавр”- Бохир гараар дамжих эрсдлийг бууруулах
халдваргүйжүүлэх бодис.
Зориулалт,
хэрэглэх арга: Гараа ариутгах, халдваргүйжүүлэхэд
цацаж, шүршиж хэрэглэнэ.
Найрлага: Цэвэршүүлсэн ус, этанол, глицерин, зуун настын гель, карбомер 940, триэтаноламин, эфирийн тос.
ЛАБОРАТОРИЙН ХАМТ ОЛОН
Материал судлал, технологийн лаборатори 2023он
Өвөр эгнээнд зүүн гараас: ЭШДэА Доктор (PhD) О.Алтантуяа; ЭШДэА докторант Р.Уламбаяр; ЭШДэА Доктор (PhD) Ц.Золзаяа
Арын эгнээнд зүүн гараас: ЭШДэА докторант Б.Даваабал; ЭШТА Доктор (Ph.D) Г.Оюун-Эрдэнэ; ЭШДэА докторант У.Баярзул; ЭШДэА Доктор (PhD) Б.Дархижав; ЭШДэА докторант Л.Мандахсайхан
Одоо ажиллаж буй бүрэлдэхүүн:
1. Г.Оюун-Эрдэнэ,
ЭШТА,
Доктор (Ph.D)
2. Б.Дархижав, ЭШДэА, Доктор (Ph.D)
3. Ц.Золзаяа, ЭШДэА, Доктор (Ph.D)
4. О.Алтантуяа, ЭШДэА, Доктор (Ph.D)
5. Р.Уламбаяр, ЭШДэА, докторант
6. Б.Даваабал, ЭШДэА, докторант
7. Л.Мандахсайхан, ЭШДэА, докторант
8. У.Баярзул, ЭШДэА, докторант
