Органик бус химийн лаборатори

ОРГАНИК БУС ХИМИЙН ЛАБОРАТОРИ

Лабораторийн эрхлэгч Эрдэм шинжилгээний тэргүүлэх ажилтан Химийн ухааны доктор (Ph.D) Ш. Нямдэлгэр   Э-шуудан: nyamdelger_sh@mas.ac.mn;         nyamdelger.icct@gmail.com   Эрдмийн зэрэг хамгаалсан сургууль, улс         2009 онд Монгол Улсын Их Сургууль, Монгол

Судалгааны ажлын туршлага

    Үнэт, ховор металл агуулсан эрдэс, хүдэр, баяжмалын хими, хими-физик, гидро-пирометаллургийн боловсруулалт, ялгаж авах технологи,  Биметалл нано катализатор, шинж чанарын судалгаа

 

Лабораторийн судалгааны үндсэн чиглэл, үйл ажиллагаа

Үнэт, ховор металлын хүдэр, баяжмалыг хими, хими-физик, гидро-пирометаллургийн аргаар боловсруулан  эцсийн бүтээгдэхүүн гарган авах  технологийн судалгаа

·    Газрын ховор элементийн хүдэр, баяжмалын уусалт, газрын ховор элементийн нийлбэр исэл, дан исэл гарган авах технологи

·   Метал, металын оксидын нано жижиг хэсэг болон нанокомпозит материал гарган авах дэвшилтэт технологийн судалгаа

 

  Хэрэгжүүлсэн, хэрэгжүүлж буй төслүүд:

  Суурь судалгааны төслүүд

§   “Зэсийн баяжмалыг боловсруулах технологийн процессын загварчлал” Суурь судалгааны төсөл (2021-2023)

§  “Зэсийн сульфидын баяжмалыг исэлдүүлэн задлах процессын хими, технологийн судалгаа” ,Суурь судалгааны төсөл (2017-2019)

§ “Наноматериал гарган авах суперкритикал шингэний технологийн судалгаа”, Суурь судалгааны төсөл (2017-2019)

§  “Алт-зэсийн хүдэр, баяжмалыг боловсруулах хосолмол технологийн физик-химийн судалгаа”, Суурь судалгааны төсөл (2014-2016)

§   “Метал оксианионы бохирдлыг цэвэрлэх шинэ материал гарган авах” Суурь судалгааны төсөл (2014-2016).

§ “Үнэт, ховор металлын эрдэс, хүдэр, баяжмалыг боловсруулах пиро- ба гидрометаллургийн технологийн физик-химийн судалгаа” Суурь судалгааны төсөл, (2011-2013)

§  Үнэт, ховор металлын уусгалт, хандлалт, шингээлтийн процессын физик-химийн судалгаа” Суурь судалгааны төсөл, I, II, III боть. (2002-2004, 2005-2007, 2008-2010)

§   “Эрдэнэтийн УБҮ-ийн баяжмал, хаягдлыг боловсруулах хими-технологийн судалгаа” , Төсөлт ажил, (2004-2007)

§    “Өнгөт металлыг баяжуулах, тодорхойлох арга зүй”, Төсөлт ажил, (2000-2003)

§   "Үнэт, ховор металлын хими-технологийн судалгаа", Сэдэвт ажил Төсөлт ажил, Боть I, II. (1996-1998), (1999-2001)

§      "Неорганик нэгдлүүд”, Сэдэвт ажил (1990-1993)

§      Антгельминтик нэгдлүүд” Сэдэвт ажил (1985-1990)

§      “Ховор, үнэт металлын хими металлурги”, Сэдэвт ажил (1990-1993)

§   “Өнгөт ба ховор металлын хүдэр, баяжмалыг иж бүрэн зохистой ашиглах физик хими, аналитик химийн үндэслэл” Сэдэвт ажил (1985-1990)

§  “Хүдрийн ховор, сарнимал элемент, үнэт металлын хэмжээг аналитик химийн аргаар тодорхойлох”, Сэдэвт ажил (1980-1985)

§  “Зэс молибден ба холимог металлын хүдрийн үндсэн дагалдах элементүүдийг тодорхойлох”, Сэдэвт ажил (1975-1980)

§    “Биосфер дэх ховор, сарнимал элементийн тархалтын зүй тогтол” Сэдэвт ажил (1970-1975)

§    “Нүүрсэн дэх германи, галли зэрэг ховор элементүүдийг тодорхойлох судалгаа”, Сэдэвт ажил

§    “Шаазангийн материалын физик-химийн шинж чанарын судалгаа”

§   “Бэрх, Хар-Айргийн ордын жоншны найрлага дахь газрын ховор элементийн нийлбэр хэмжээ, тархалтын зүй тогтлын судалгаа”, Сэдэвт ажил

§  “Төмрийн заводын гэр ахуйн хэрэгслүүдийг өнгөлөх тасгийн бүтээгдэхүүний чанар, үзэмжийг сайжруулах судалгаа”, Сэдэвт ажил

§   “Эх орны түүхий эдээр барилгын хөнгөн материал, шингэн шил үйлдвэрлэх боломжийг судлах”, Сэдэвт ажил 

 

Захиалгат төслүүд

§   “Эрдэнэт үйлдвэр ТӨҮГ-ын хөрс, усны бохирдлын судалгаа” Захиалгат төсөл (2021)

§   “Гал унтраагч бодис гарган авах туршилт судалгаа” ШУТ-ийн төсөл (2018-2020)

§  “Хараа голын сав нутгийн усан дахь хүнцлийн (As) агууламж, орон зайн тархалтын судалгаа” Захиалгат төсөл (2017)

§   ”Молибдений баяжмалаас рени ялгах техник технологийн үндэс”, ШУТ-ийн төсөл (2011-2012).

§   “Уул уурхайн үйлдвэрийн баяжмал, хаягдал дахь дагалдах элементүүдийн агуулгыг тогтоох судалгаа”, ШУТ-ийн төсөл  (2010-2011).

 

Гадаадтай хамтарсан, ОУ-ын байгууллагын шугамаар хэрэгжүүлсэн төсөл

§  Азийн бүсийн орнуудын Удаан задардаг органик бохирдуулагчдын мониторингийн судалгаа, Олон улсын төсөл (2017-2021)

§  “Монголын хүнд баяжигдах газрын ховор элементийн хүдрийг баяжуулах технологийн судалгаа” Хятад-Монголын хамтарсан төсөл (2017-2020)

§   “Хүдэр, чулуулгийн шинжилгээнд органик урвалж ашиглах боломж” ОХУ-тай хамтарсан сэдэвт ажил (1984-1989)

§   “Алт, мөнгө тодорхойлох синтезийн шинэ урвал ашиглах боломж” ОХУ-тай хамтарсан сэдэвт ажил (1984-1989)

Грант төслүүд 

• “Газрын ховор элементийн нийлбэр ислээс лантан ба церийн ислийг ялгах технологийн оновчтой параметрүүийг тогтоох судалгаа” ШУА-ийн грант төсөл (2023-2024)

Лабораторийн хүчин чадал, чадавх

·  Эрдэс түүхий эд, үйлдвэрийн хаягдал дахь үнэт, ховор металлын агуулга, тэдгээрийн нэгдлийн хэлбэрийг химийн болон багажит шинжилгээний аргаар тодорхойлно.

·    Үйлдвэрийн хаягдал усан дахь хүнд, хортой элементүүд болон цианид (нийт, чөлөөт болон WAD)-ын агуулга тодорхойлно.

·       Органик бус бодисыг таньж, чанар, агуулгыг тодорхойлно.

 

Гадаад дотоод хамтын ажиллагаа

Органик бус химийн лаборатори нь Японы Акитагийн Их Сургууль, БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Металлургийн судалгааны хүрээлэн, ӨМӨЗО-ны Функциональ материалын физикийн химийн төв лаборатори, ОХУ-ын Эрхүү хотын Химийн хүрээлэнтэй хамтран ажиллаж ирсэн. Түүнчлэн лабораторийн эрдэм шинжилгээний ажилтнууд Япон улсын Токиогийн Технологийн Их Сургууль, БНХАУ-ын Бээжингийн Процесс Инженерийн Хүрээлэн, ХБНГУ-ын Гөттинген хотын Макс-Планкийн Хүрээлэн, Кобленз-Ландаугийн Их Сургууль, Австрийн Венийн Технологийн Их Сургууль, БНСУ-ын Шинжлэх Ухаан Технологийн Хүрээлэн, Кумохийн Технологийн Үндэсний Хүрээлэн, Чоннам Их Сургууль зэрэг гадаад орнуудын их, дээд сургууль, эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүдэд урт, богино хугацаанд мэргэжил дээшлүүлэн, эрдмийн зэрэг цол хамгаалж, хамтран ажиллаж байна.

 

Судалгааны онцлох үр дүн (сүүлийн 5 жилээр)

·  Хотгорын ГХЭ-ын хүдэр,баяжмалын эрдэс бүрдэл, химийн найрлагыг  тогтоож, 10% ба 30% ∑REО агуулсан баяжмалыг NaOH, H₂SO₄, HNO₃-аар боловсруулан 92%, 98.15%, 99.6% ∑REО агуулсан бүтээгдэхүүн гарган авсан.

·  Асгатын полиметаллын хүдрийг хөвүүүлэн баяжуулж, зэс-мөнгө агуулсан сульфидын баяжмал гарган авч, баяжмалааас сурьма, хүнцэл, висмут зэрэг хортой хольцийг уусган салгаж, зэс, мөнгийг ялгаж авах нөхцлийг тогтоосон. 

·    Гал унтраах 4 төрлийн нунтаг бэлдмэл гарган авах технологийн горимыг тогтоосон.

·  Зэсийн баяжмал, алт-зэсийн баяжмалыг хүхэрлэг хий ялгаруулахгүйгээр исэлдүүлэн шатаах, зэс уусгах, алт ялгах хими-технологийн судалгааг хийв.

·    Молибденитийн баяжмалаас хатуу тослох материал-молибдений дисульфид гарган авах технологи, ТЭЗҮ боловсруулсан.

·  Мөнгөний нано жижиг хэсэг болон идэвхжүүлсэн нүүрсэн дээр мөнгө суулган нанокомпозит материал гарган авах суперкритик шингэний технологийн горим тогтоох судалгаа хийсэн.

 

IF-тай болон Scopus, WoS-д бүртгэлтэй сэтгүүлд хэвлүүлсэн өгүүллүүд

1.  “Copper recovery from chalcopyrite concentrate by oxidative roasting and acid leaching” N. Tumen-Ulzii, A. Garnaad, A. Silam, A. Tumendelger, B. Gunchin, N. Shirchinnamjil, K. Haga, A.  Shibayama, A. Batnasan. The International Journal of the Society of Materials Engineering for Resources Vol.25, No.1 (2022) p. DOI:

2.    “POPs monitoring in Mongolia-Core matrices”, E. Surenjav, J. Lkhasuren, H. Fielder Chemosphere, 297, (2022) p.134180 DOI: 10.1016/j.chemosphere.2022.134180

3. “Supercritical hydrothermal synthesis of silver nanoparticles, composites and their characterizations”, N. Byamba-Ochir, N. Davaadorj, B. Buyankhishig, E. Surenjav Mongolian Journal of Chemistry, 22(48), (2021) p.25-30 DOI: 10.5564/mjc.v22i48.1762

4.    “Synthesis of Silver Nanoparticles by Hydrothermal Processing”, E. Surenjav B. Buyankhishig, N. Byamba-Ochir, N. Davaadorj, Z. Song, and O. Tegus Solid State Phenomena, 323, (2021) p 1-7 DOI: 10.4028/www.scientific.net/ssp.323.1

5.    “First-principles prediction of a two-dimensional vanadium carbide (MXene) as the anode for lithium ion batteries” N. Shirchinnamjil, T. Ochirkhuyag, D. Sangaa, D. Odkhuu Phys. Chem.  Chem. Phys.  22 (2020) p. 5807-5818 DOI: 10.1039/c9cp06472a

6.     “Review: Processing and uses of fly ash addressing radioactivity, (critical review)”, J. Temuujin, E. Surenjav, C. Ruescher and J. Vahlbruch, Chemosphere, 216, (2019) p 866-882 DOI: 10.1016/j.chemosphere.2018.10.112

7.  “Characterization of Silver Loaded Activated Carbon Prepared under Supercritical Water Condition”, N. Byamba-Ochir, B. Buyankhishig, N. Byambasuren and E. Surenjav  Solid State Phenomena, 288, (2019) pp 59-64 DOI: 10.4028/www.scientific.net/ssp.288.59 

8.   “Study on removal of Se(IV) using Fe-Mn layered double hydroxides and Fe-Mn Dos (double oxides)” E.Otgonjargal, K. Baek, J.S. Yang, E. Surenjav, AD Khasbaatar, Mongolian Journal of Chemistry, 20 (46), (2019) p.29-37 DOI: 10.5564/mjc.v20i46.1239

9.   “Enhanced Adsorptive Desulfurization Using Mongolian Anthracite-Based Activated Carbon” D.Jha, M. B. Haider, R. Kumar, N. Byamba-Ochir, W. G. Shim, B.M.  Sivagnanam, H. Moon, ACS Omega, 11 (2019) DOI:10.1021/acsomega.9b03432

10.  “Methane and nitrous oxide emission from different treatment units of municipal wastewater treatment plants in Southwest Germany” Tumendelger, A., Alshboul, Z., Lorke, A. PLoS  ONE (2019), 14(1), e0209763, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0209763

11.  “Removal and fixation of arsenic by forming a complex precipitate containing scorodite and ferrihydrite” Otgon, N., Zhang, G., Zhang, K., Yang, C. Hydrometallurgy, 2019, 186, p. 58–65 DOI: 10.1016/j.hydromet.2019.03.012

12.  “Arsenic occurrence in water bodies in Kharaa River Basin”, Azzaya T, Burmaa G, Alen S, Narangarav T, Nyamdelger Sh Mongolian Journal of Chemistry, 44, (2017) p.12-19 http://dx.doi.org/10.5564/mjc.v18i44.932

13.  “Influence of cerium oxide (CeO2) addition on the mechanical properties of glass ceramics precursor prepared from fly ash” J. Temuujin, U. Bayarzul, E. Surenjav, Kim Dae Sung, Chu Yong Sik Journal of Ceramic Processing Research, 18 [2], (2017) p. 112-115 ISSN12299162

14.  “A new double molybdate of erbium and zirconium, its crystalline structure and properties” B.G Bazarov, J.G Bazarova, Y. L Tushinova, L.A Solovyov, S.G Dorzhieva, E. Surenjav, J. Temuujin Journal of Alloys and Compounds, 701, (2017) p. 750-753 DOI: 10.1016/j.jallcom.2017.01.173

15.  “High density Mongolian anthracite based porous carbon monoliths for methane storage by adsorption”, Narandalai Byamba-Ochir, Wang Geun Shim, M.S. Balathanigaimani, Hee Moon Appl. Energ. 190 (2017) 257–265 DOI:10.1016/j.apenergy.2016.12.124

16.  “Arsenic removal from waste water by ozone oxidation combined with ferric precipitation” Otgon, N., Zhang, G., Yang, C. Mongolian Journal of Chemistry, 2016, 17(43), p. 18–22 DOI: 10.5564/mjc.v17i43.741

17.  “Highly porous activated carbons prepared from carbon rich Mongolian anthracite by direct NaOH activation” Byamba-Ochir, N., Shim, W.G., Balathanigaimani, M.S., Moon, H. Applied Surface Science,  379, p. 331-337, (2016) Doi: 10.1016/j.apsusc.2016.04.082

18.  “Isotopocule characterization of N₂O dynamics during simulated wastewater treatment under oxic and anoxic conditions” Tumendelger, A., Toyoda, S., Yoshida, N., Shiomi, H., Kouno, R. Geochemical Journal, 2016, 50(2), p. 105-121 DOI:10.2343/geochemj.2.0390

19.  “High-performance super capacitors based on activated anthracite with controlled porosity” Lee, H.-C., Byamba-Ochir, N., Shim, W.-G., Balathanigaimani, M.S., Moon, H. Journal of Power Sources, 2015, 275, p. 668-674 DOI: 10.1016/j.jpowsour.2014.11.072

20.  “Gold recovery from its flotation concentrate using acidic thiourea leaching and organosilicon polymer” B Altansukh, G Burmaa, S. Nyamdelger, International Journal of the Society of Materials, 2014, 20 (1), p. 29-34 DOI: 10.5188/ijsmer.20.29

21.  “Identification of key nitrous oxide production pathways in aerobic partial nitrifying granules, Tumendelger A, Ishii, S., Song, Y., Rathnayake, L.,Yoshida, N., Okabe, S. Environmental Microbiology, 2014, 16(10), p. 3168-3180 DOI: 10.1111/1462-2920.12458

22.  “Isotopic analysis of N₂O produced in a conventional wastewater treatment system operated under different aeration conditions“, Tumendelger, A., Toyoda, S., Yoshida, N. Rapid Communications in Mass Spectrometry, 2014, 28(17), p. 1883–1892 DOI: 10.1002/rcm.6973

23.  “Source identification of nitrous oxide on autotrophic partial nitrification in a granular sludge reactor” Rathnayake, R.M.L.D., Song, Y., Tumendelger, A., ...Yoshida, N., Okabe, S. Water Research, 2013, 47(19), p. 7078-7086 DOI: 10.1016/j.watres.2013.07.055

24.  “Topological transition in a stack of water droplets“ JB. Fleury, E. Surenjav, S. Herminghaus, M. Brinkmann and R. SeemannInt. Jour. Microscale and Nanoscale Thermal and Fluid Transport Phenomena, Volume 3, Issue 1, p 17-29 (2012).

25. “Discrete Microfluidic Processing: Droplet Arrays at a Bend” E. Surenjav, C. Priest, S. Herminghaus, R. Seemann, Applied  Physics Letter, 95, p 154104 (1-3) (2009) DOI: 10.1063/1.3240883          

26.  “In situ formation, manipulation, and imaging of droplet-encapsulated fibrin networks” H. Evans, E. Surenjav, C. Priest, S. Herminghaus, R. Seemann, T. Pfohl Lab on a Chip,  9, Issue 13, pp 1933-1941 (2009) DOI: 10.1039/b820511f 

27.  “Manipulation of gel emulsions by variable microchannel geometry” E. Surenjav, C. Priest, S. Herminghaus, R. Seemann, Lab on a Chip, 9, Issue 2, pp 325-330 (2009) DOI: 10.1039/b808160c

 

Инновацийн бүтээгдэхүүн (сүүлийн 5 жилд)

Хатуу тослох материал -Молибденитийн баяжмалаас гарган авсан өндөр цэвэршилттэй (>98%) молибдений дисульфид (MoS₂). нь сайн чанарын хатуу тослох материалын үндсэн түүхий эд болдог.

Зориулалт:Төмөр зам, автомашины үйлдвэрлэл (хүнд машин механизмыг тослох материал), металлургийн үйлдвэрлэл, цэргийн техникийн салбар, сансар судлал гэх мэт олон салбарт хэрэглэгддэг.

Баталгаажуулалт: №2029 тоот “Ашигтай загварын гэрчилгээ”

ГХЭ-ийн баяжмал, ГХЭ-ийн нийлбэр ислүүд- Хотгорын ордын ГХЭ агуулсан апатитийн хүдрээс хөөсрүүлэн баяжуулах аргаар 30.88% болон 10.2% ГХЭ-ийн нийлбэр исэл агуулсан баяжмал, баяжмалын химийн боловсруулалтаар 92-98% ГХЭ-ийн нийлбэр исэл гарган авсан.

Зориулалт: ГХЭ-ийн ислүүд гарган авна.

Баталгаажуулалт: 20.0003293 дугаартай  “Ашигтай загварын гэрчилгээ”

Гал унтраах бэлдмэл:

Химийн цэвэр органик болон органик бус бодис, урвалжуудыг ашиглан гал унтраах  4 төрлийн бэлдмэлийн орц найрлагыг нарийвчлан тогтоож, тэдгээрийн галд үйлчлэх идэвхийг ABC ангиллын гал дээр туршив.

Баталгаажуулалт: ABC ангиллын гал унтраагч бодис гарган авах Технологийн заавар, 2021 он.

Синхизитийн баяжмал, церийн исэл, лантаний исэл. Лугийн голын фторкарбонатитын хүдрээс цахилгаан сепаратор, гравитацийн аргаар 27.6% ГХЭ нийлбэр исэл агуулсан синхизитийн баяжмал гарган авч, баяжмалын химийн боловсруулалтаар 99.9% ГХЭ-ийн нийлбэр исэл гаргасан. Нийлбэр ислээс 99.6% CeO₂, 99%-ийн La₂O₃ гарган авсан.

Органик бус химийн лабораторийн хамт олон, 2022 он

Өвөр эгнээнд зүүн гараас: ЭШДаА магистр Э.Өлзийбадрах; ЭШДэА докторант С. Ален.

Арын эгнээнд зүүн гараас: ЭШДаА магистр П.Саранцэцэг; ЭШТА доктор (PhD) Т. Аззаяа; ЭШТА доктор (PhD) Ш.Нямдэлгэр; ЭШДаА магистрант Б. Хулан; ЭШДэА докторант Т. Нарангарав;  ЭШТА доктор (PhD) С. Энхтуул; ЭШДаА Д. Нэмэхбаяр

 
Одоо ажиллаж буй бүрэлдэхүүн:

1.     Г. Бурмаа, ЭШТА, Доктор (PhD), профессор

2.     Т. Аззаяа, ЭШТА, Доктор (PhD)

3.     С. Энхтуул, ЭШТА, Доктор (PhD)

4.     Б. Нарандалай, ЭШАА, Доктор (PhD)

5.     О. Насантогтох, ЭШАА, Доктор (PhD)

6.     Т. Нарангарав, ЭШДэА, Докторант

7.     Г. Ариунаа, ЭШДэА, Докторант

8.     С. Ален, ЭШДэА, Докторант

9.     Д. Нэмэхбаяр, ЭШДаА

10.  Б. Хулан, ЭШДаА, магистрант

11.  Э.Өлзийбадрах, ЭШДаА, магистр

12.  П.Саранцэцэг, ЭШДаА, магистр